Narcisme

Wat is narcisme?

Wat is narcisme? Als we het Van Dale vragen is de definitie van narcisme: ‘ziekelijke liefde voor zichzelf’. Iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis (ook wel: een narcist) vindt zichzelf belangrijker dan anderen. Een narcist houdt weinig rekening met andere mensen en kan zich slecht (of niet) inleven in een ander. De ene narcist is natuurlijk de andere niet. Waar de ene persoon alleen narcistische trekken heeft, heeft een ander echt een narcistische persoonlijkheidsstoornis.

Hoe herken je een narcist?

Drie kenmerken waar je een narcist aan herkent zijn:

1. Overdreven zelfwaardering
2. Grote behoefte aan bewondering
3. Gebrek aan empathie

Toch is het herkennen van een narcist niet altijd even makkelijk. Waar sommige narcisten openlijk om veel aandacht vragen, is het narcisme bij anderen meer verborgen. Zij schreeuwen niet openlijk om aandacht en aanbidding, maar laten hun ‘goede daden’ op subtiele wijze doorschemeren. Narcisten ‘gebruiken’ anderen vooral voor hun eigen doelen, maar ook dit heb je niet altijd direct in de gaten.

Naast de drie hoofdkenmerken kenmerkt narcisme zich door:

• Obsessie voor eigen uiterlijk en/of persoonlijkheid
• Egoïstisch gedrag
• Dominant gedrag
• Veel ambitie
• Weinig ruimte voor kritiek en afwijzing

Verborgen narcisme

We noemden het al even: sommige narcisten zijn lastig te herkennen. Hun vorm van narcisme noemen we ‘verborgen narcisme’. Deze zogenaamde ‘stille narcisten’ zien zichzelf als middelpunt van het universum en hebben een extreem groot gevoel van eigenwaarde, maar gedragen zich niet opvallend. Dit dus in tegenstelling tot extraverte narcisten die openlijk opscheppen en om waardering vragen. De zogenaamde empathie die een stille narcist lijkt te hebben is vaak een farce. Van binnen is dit type narcist net zo egoïstisch en berekenend als een extraverte narcist.

Waar komt narcisme vandaan?

Er zijn meerdere zaken die een narcistische persoonlijkheidsstoornis kunnen veroorzaken. Het is vaak een combinatie van factoren. Hieronder geven we drie oorzaken.

1. Narcisme is erfelijk.

Narcisme is deels erfelijk. Hoewel narcisme deels genetisch bepaald is, betekent dit niet dat een kind van een narcistische ouder zelf ook een narcistische persoonlijkheidsstoornis krijgt. Andersom hoeft ook niet zo te zijn. Erfelijkheid speelt een rol. Opvoeding, levenservaringen en sociale omgeving zijn minstens zo bepalend. Bijvoorbeeld, een jeugd met emotionele verwaarlozing of een overmatige focus op prestaties kan narcistische trekken versterken.

2. Narcisme door opvoeding. 

Opvoeding kan bijdragen aan het ontwikkelen van narcisme. Hebben jouw ouders nooit grenzen aangegeven? Dan kan het zijn dat je denkt alles aan te kunnen. Kinderen van prestatiegerichte ouders kunnen het gevoel krijgen dat hun prestaties nooit genoeg zijn. Ook dit kan leiden tot narcistische trekken. Maar ook te veel complimenten kunnen leiden tot narcisme en slecht kunnen omgaan met kritiek. Lees hier meer over emotionele verwaarlozing.

3. Narcisme veroorzaakt door trauma of stress.

Ook kunnen traumatische ervaringen, zoals afwijzing of misbruik, bijdragen aan het ontstaan van narcistisch gedrag. Het samenspel tussen aanleg en omgeving bepaalt uiteindelijk hoe sterk deze kenmerken tot uiting komen.

Leven met een narcist

Leven met iemand die lijdt aan een narcistische persoonlijkheidskenmerken of persoonlijkheidsstoornis is intens. Omgaan met een narcist kost nu eenmaal veel energie. Ook heb je als ‘partner van’ of ‘kind van’ niet altijd door hoeveel macht de narcist al over je heeft. Zoals gezegd is manipulatie een veelvoorkomende eigenschap van narcisten. Zo kan het zijn dat jij je op een dag ineens realiseert dat je geïsoleerd bent geraakt van vrienden en familie en je steeds afhankelijker bent geworden van – bijvoorbeeld – jouw narcistische partner. In ernstige gevallen komt in relaties met een narcist verbaal of fysiek geweld voor.

Omgaan met narcisme. Vraag om hulp

Omgaan met een narcist is moeilijk. Of het nu je moeder is, een vriendin of jouw partner; omdat een narcist weinig geeft om jouw gevoelens zal deze persoon al snel over je heen walsen. Wanneer het je niet lukt om op ontspannen wijze te leven met een narcistisch persoon en je hierdoor klachten ervaart, vraag dan om hulp. Soms ben je al geholpen met enkele sessies gesprekstherapie. Ook kan een psycholoog je helpen om te gaan met je eigen onzekerheid. Wanneer jouw omgang met een narcistisch persoon heeft geleid tot een trauma, dan kan EMDR, EMDR online of ACT een uitkomst zijn.

Leren omgaan met narcisme

Het liefste laat je een narcist niet te dichtbij komen. Toch ontkom je er soms niet aan. Omdat je verliefd bent op een narcistisch persoon, je baas een narcist is of wanneer het gaat om een familielid. Wil jij hulp om jouw ervaringen te verwerken en om te leren gaan met narcisme? Onze psychologen luisteren graag naar jouw verhaal.