Gaslighting

Wat is gaslighting? 

Gaslighting is een subtiele vorm van emotionele manipulatie, waarbij de ‘gaslighter’ de waarheid dusdanig verdraaid dat de ander steeds meer aan zichzelf gaat twijfelen. Situaties worden zo verdraaid, dat je keer op keer het gevoel krijgt dat het aan jou ligt. Dat je dom, onredelijk of vergeetachtig bent. Deze vorm van manipulatie komt veel voor in liefdesrelaties, maar ook in ouder-kindrelaties, tussen collega’s en in vriendschappen. Gaslighting is een sluipend proces en je hebt vaak te laat door dat het gaande is. Een enkele gebeurtenis lijkt onschuldig, maar wanneer de gebeurtenissen zich opstapelen kan dit grote gevolgen hebben voor je zelfvertrouwen. Het doel van de gaslighter? Macht. Hoe onzekerder jij bent, hoe afhankelijker je wordt van de gaslighter.

Voorbeelden van gaslighting

Jouw partner komt regelmatig te laat. Jij vindt dit vervelend en zegt hier iets van. De reactie van jouw partner? “Jij hebt een probleem met mensen die te laat komen. Dat zegt vooral iets over jou.” Krom natuurlijk, maar als dit vaak genoeg gebeurt kan het zomaar zijn dat je toch aan jezelf gaat twijfelen. Zeur je eigenlijk niet gewoon?

Of je komt erachter dat jouw partner vreemdgaat door een berichtje in zijn telefoon. In plaats van spijt te betuigen zal jouw partner jou verwijten maken. Want waarom zat je in zijn telefoon? Een relatie zonder vertrouwen, dat is gedoemd om te mislukken.

Waar komt de term ‘gaslighting’ vandaan? 

De term ‘gaslighting’ komt van het toneelstuk ‘Gaslight’ (1938) en de verfilming (1944) ervan. In ‘Gaslight’ probeert een man zijn vrouw te overtuigen dat ze gek wordt door – onder meer – de gaslampen in huis op willekeurige momenten te dimmen. De man houdt vol dat hij zelf niets geks merkt aan het licht, waardoor de vrouw aan zichzelf gaat twijfelen. Dankzij het boek ‘The gaslight effect’ van psychoanalytica Robin Stern werd het begrip ook binnen de psychologie een steeds bekender fenomeen.

Hoe herken je gaslighting?

Het herkennen van gaslighting is moeilijk. De emotionele manipulatie is subtiel en vindt voornamelijk plaats bij één-op-ééncontact. Hierdoor kun je als slachtoffer lange tijd niet doorhebben wat er gaande is. Toch zijn er zaken waar je op kunt letten. Een gaslighter:

• Herinnert zich situaties vaak anders dan ze waren
• Spreekt gebeurtenissen tegen en ontkent ze
• Houdt informatie achter
• Legt de schuld steevast bij een ander
• Isoleert je van familie, vrienden en collega’s
• Verdraait de waarheid. Wanneer hij of zij geconfronteerd wordt met verkeerd gedrag of leugens, dan neemt hij of zij geen verantwoordelijkheid, maar verlegt de aandacht naar jou
• Probeert je een gevoel van schuld en schaamte te geven

Is gaslighting narcisme? 

Gaslighting is een vorm van manipulatie die iemand met narcistische persoonlijkheidskenmerken graag gebruikt. (Met name de verborgen narcist.) Maar let op! Niet iedere narcist is een gaslighter en niet elke gaslighter lijdt aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Geloof het of niet: het manipuleren gebeurt soms ook onbewust. Vaak is het een aangeleerd mechanisme voor zelfbescherming. Een gaslighter kan zelf denken het beste voor te hebben met iemand.

De gevolgen van gaslighting

Met zijn (of haar) gedrag controleert en verwart een gaslighter zijn slachtoffer. Dit kan grote schade veroorzaken aan je mentale welzijn. Door continu te twijfelen aan wat je waarneemt en voelt, verlies je beetje bij beetje het contact met jezelf. Simpel gezegd: het wordt steeds moeilijker om voor jezelf te denken. Uiteindelijk kan gaslighting leiden tot extreme onzekerheid, eenzaamheid, angst en depressie.

Jij:

• Praat vervelende opmerkingen of gedrag van de gaslighter (voor jezelf) goed
• Twijfelt aan je eigen waarnemingen
• Krijgt het gevoel dat je overdrijft
• Raakt geïsoleerd
• Voelt je een ander persoon
• Geniet niet meer van dingen
• Kan slecht beslissingen maken
• Verontschuldigt je regelmatig voor jouw keuzes en gedrag

Hoe ga je om met gaslighting? 

Herken je veel van bovenstaande bij jezelf? Dan is het goed om hulp te zoeken bij vrienden en familie. Bekijk je relatie goed en vraag ook anderen dit te doen. Ook het opschrijven van de gesprekken die je met de vermeende gaslighter hebt is een goed idee. Dit geeft je de kans er van een afstandje naar te kijken. Ben je jezelf al voor een groot deel kwijtgeraakt, dan is het zinvol om de relatie te beëindigen of jezelf weerbaarder te maken. Dit laatste doe je bij voorkeur met ondersteuning van een professional. Deze kan je helpen bij de omgang met de gaslighter, maar ook met het opnieuw opbouwen van je zelfvertrouwen.

Omgaan met gaslighting. Vraag om hulp

Omgaan met gaslighting is moeilijk. Of het nu je partner, een ouder of vriend is. Wanneer het je zelf niet meer lukt weerstand te bieden aan de gaslighter en je jezelf langzaamaan kwijtraakt, vraag dan om hulp. Soms ben je al geholpen met enkele sessies gesprekstherapie. Ook kan een psycholoog je helpen om te gaan met je eigen onzekerheid. En heeft jouw omgang met een gaslighter geleid tot een trauma, dan kan EMDR of EMDR online een uitkomst zijn.

Leren omgaan met gaslighting – Wij helpen je 

Je zelfvertrouwen terugkrijgen, leren omgaan met een gaslighter of de moed verzamelen om de relatie met de gaslighter te beëindigen; het zijn doelen die we je graag helpen bereiken. Onze psychologen luisteren met aandacht naar jouw verhaal.

Kosten en vergoeding voor behandeling 

Meer informatie over de kosten van onze behandelingen – en de mogelijkheden voor vergoeding vanuit de zorgverzekering – vind je op de pagina Tarieven & Vergoeding.

Laat ons helpen. 

Onze psychologen en therapeuten helpen je graag op weg. Om jouw ervaringen te verwerken of sterker in je schoenen te staan in jouw contact met een gaslighter. Meer weten? Meld je dan aan via onderstaande button. Je bent op korte termijn welkom voor een vrijblijvend (en kosteloos) kennismakingsgesprek.